عسل درمانی، عسل شناسی
حرارت دادن عسل چه تاثیری روی خواص آن دارد؟
حرارت دادن عسل یکی از نگرانی‌ها و سوالات رایج در بین افراد است، چرا که بیشتر ما عسل را با شیر و چای گرم و حتی گاهی در پخت و پز استفاده می‌کنیم و می‌خواهیم مطمئن باشیم که این کار سلامت ما را تهدید نمی‌کند. اما اگر کمی در وب جستجو کنید با مطالب ضد و نقیض بسیاری روبه رو می‌شوید که دست آخر باز هم متوجه نمی‌شوید بالاخره عسل را می‌توان گرم کرد یا نه.
پس اگر شما هم عاشق نوشیدنی های گرم با عسل یا پخت و پز با آن هستید شاید این موضوع دغدغه‌ی شما هم باشد. به همین دلیل در این مطلب قصد داریم تا به سوالات زیر پاسخ دهیم.
آیا حرارت دادن عسل تولید سم می‌کند؟
یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های افراد در مورد گرم کردن عسل این موضوع است که آیا این کار باعث تولید سم می‌شود و سرطان زاست؟
در اینجا ما این موضوع را از دو منظر سنتی و علمی بررسی می‌کنیم تا متوجه شویم که ریشه‌ی این اعتقاد از کجا است و آیا حقیقت دارد یا خیر.
ریشه‌ی سنتی این عقیده یا شایعه که حرارت دادن عسل باعث سمیت آن می‌شود به آیورودا (یک علم و طب باستانی است و کهن است که در هند مورد توجه است) بر طبق این عقیده حرارت دادن عسل باعث ایجاد (آما) یا مواد کم مصرف در بدن می‌شود که عامل اصلی بیماری است.(+)
از نظر علمی نیز این اعتقاد که حرارت دادن عسل خطرناک است و می‌تواند تولید سم و در نتیجه‌ی آن سرطان‌زا باشد بخاطر دو ترکیب (HMF و MGO) در عسل است که با حرارت دادن آن مقدارشان در عسل افزایش می‌یابد.
ترکیب HMF
در مورد HMF همانطور که قبلا در پست نوشیدنی شیر عسل هم گفتیم چندان نباید حساسیت به خرج داد.
گرم کردن هر چیزی که در آن قند وجود دارد می‌تواند باعث تولید ۵-هیدروکسی متیل فورفورال یا HMF شود. که به نظر سرطان‌زاست اما این برای همه‌ی قند‌ها صادق است و نه فقط عسل. به این معنی که شما هر قندی را در یک مایع گرم حل کنید این ماده را تولید می‌کند.
در ضمن این اتفاق زمانی می‌افتد که دمای محلول بالای ۱۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد. همچنین افزایش میزان HMF در یک محلول گرم تنها میزان اندکی است که به زحمت به 75PPM می‌رسد که به مراتب از مقادیر HMF بسیاری از غذاهای دیگر که روزانه مصرف می‌کنیم کمتر است.
و نکته مهم این است که هنوز هیچ اثباتی برای سرطان‌زا بودن HMF برای انسان نیز وجود ندارد.
ترکیب MGO
MGO یا متیل گلیوکسال یک ماده سمی به شمار می‌رود که در عسل به مقدار کمی وجود دارد و با حرارت دادن عسل میزان آن بیشتر می‌شود، البته باید ذکر کنیم که این ماده درست مانند HMF در بسیاری از مواد غذایی مثل سویا سس، قهوه‌ی برشته شده و دود تنباکو وجود دارد و اگر چه می‌تواند باعث بهبود زخم‌ها شود اما در عین حال می‌تواند باعث آسیب‌رساندن به سلول‌های بدن شود.
با این حال بدن انسان و البته سایر جانداران می‌تواند این ماده را بوسیله سیستم گلیوکسالاز به راحتی سم زدایی کند و از آسیب‌رساندن آن به بدن جلوگیری کند. (منبع)
پس به طور کلی سمیت عسل حرارت داده شده بیش از آنکه واقعیت داشته باشد بیشتر به عنوان یک شایعه است و هیچ سند یا مقاله معتبری در این باره وجود ندارد که عسل گرم شده می‌تواند برای بدن مضر باشد.
آیا حرارت دادن عسل خواص آن را از بین می‌برد؟
بیشتر ما در مورد خواص عسل برای سلامتی و درمان برخی از بیماری‌ها شنیده‌ایم. عسل سرشار از مواد معدنی، ویتامین‌ها، آنتی اکسیدان‌ها، آنزیم‌ها، مواد پروبیوتیک، قند‌ها و اسید‌های آمینه است. اما باید بدانیم که بیشتر این خواص مربوط به عسل خام است.
عسل خام به عسلی گفته می‌شود که فیلتر نشده و حرارت ندیده باشد و اصطلاحا پاستوریزه نشده باشد و درست به همان صورتی که از کندو برداشت می‌شد به دست افراد برسد.
اما به هر حال همانطور که در بالا هم اشاره کردیم ممکن است برخی از افراد از عسل برای شیرین کردن چای، قهوه، شیر و یا حتی برای پخت و پز استفاده کنند. در این صورت باید بدانیم که چه اتفاقی برای خواص عسل خواهد افتاد.
به طور خلاصه خواص آنتی اکسیدانی و آنزیم‌های موجود در عسل خام در دمای بالاتر از ۴۵ درجه سانتی‌گراد از بین می‌رود. گرم کردن عسل بیش از ۶۰ درجه سانتی‌گراد کیفیت آن را کاهش می‌دهد و بالاتر از ۷۰ درجه سانتی‌گراد عسل را کاراملیزه می‌کند، پس از کارامل شدن عسل صرفا شیرین، و درست مانند یک قند است.
پس در جواب این سوال که آیا حرارت دادن عسل خواص آن را از بین می‌برد؟ باید گفت بله گرم کردن عسل بیشتر از ۴۵ درجه سانتی‌گراد بخش زیادی از خواص مفید عسل را از بین می‌برد. پس اگر قصد دارید که از عسل در نوشیدنی‌های گرم خود استفاده کنید بهتر است اجازه دهید نوشیدنی شما کمی خنک شود و سپس از عسل در آن استفاده کنید.
چرا شرکت‌های غذایی عسل را حرارت می‌دهند و آن را پاستوریزه می‌کنند؟
با توجه به این که گفتیم حرارت دادن عسل خام می‌تواند خواص آن را از بین ببرد شاید این سوال پیش بیاید که پس چرا شرکت‌های غذایی اقدام به حرارت دادن عسل یا به اصطلاح پاستوریزاسیون آن می‌کنند.
دو علت برای این موضوع وجود دارد که چرا شرکت‌ها اقدام به این کار می‌کنند. اولین و مهم‌ترین آنها مشتری پسند کردن عسل و علت بعدی جلوگیری از فساد و تخمیر عسل است.
۱. مشتری پسند کردن عسل
یکی از ویژگی‌های عسل خام این است که بعد از مدتی عسل رُس می‌بنند (شکرک می‌زند) و بافت سفت و جامدی پیدا می‌کند که مورد علاقه خیلی از افراد نیست، حرارت دادن عسل باعث می‌شود که عسل یا به طور کلی رس نبندد و یا شکرک زدن آن به تعویق بیفتد.
[مطلب مرتبط: چرا عسل طبیعی شکرک می‌زند؟]۲. جلوگیری از تخمیر و ترش شدن عسل
عسل طبیعی اگر در زمان درست و اصولی برداشت شده باشد هرگز تخمیر نمی‌شود. اما از آنجایی که بسیاری از عسل‌ها زود‌تر از زمان مقرر یعنی زمانی که عسل هنوز در کندو پخته نشده است، اقدام به برداشت عسل و فروش آن می‌کنند ممکن است که رطوبت بالایی داشته باشد. همین رطوبت بالا به میکروارگانیسم‌های موجود در عسل اجازه رشد می‌دهد و باعث فاسد شدن آن می‌شود.
به همین دلیل است که شرکت‌های غذایی، عسل را حرارت می‌دهند تا از فاسد شدن این نوع عسل‌ها جلوگیری کنند.
روش صحیح گرم کردن عسل شکرک زده
گفتیم که عسل خام به طور طبیعی شکرک می‌زند. اگر چه بسته به گیاهی که زنبور از آن تغذیه کرده است زمان آن متفاوت است اما به هر حال این اتفاق دیر یا زود خواهد افتاد.
مشکل اینجاست که بسیاری از افراد به خصوص در کشور خودمان از این حالت فیزیکی عسل خوششان نمی‌آید و دوست دارند عسل را به همان شکلی که همیشه دیده‌اند مصرف کنند، در عین حالی که بیشتر خواص عسل را نیز حفظ کنند.
با اینکه ما همواره توصیه می‌کنیم که عسل را به همان شکل خام خودش مصرف کنید اما اگر شما هم بافت این نوع عسل را دوست ندارید می‌توانید شکرک عسل خود را به شیوه‌ی زیر برطرف کنید.
بهترین روش برای باز کردن و از بین بردن شکرک عسل، حرارت دادن آن به صورت غیر مستقیم و در داخل آب است. برای این کار کافی است یک قابلمه را آب کنید و ظرف عسل را داخل آن قرار دهید (توجه داشته باشید که ظرف عسل نباید پلاستیکی باشد) سپس زیر آن را به آرامی روشن کنید تا آب کم کم گرم شود. دمای آب نباید بیش از ۴۵ درجه سانتی‌گراد شود چرا که همانطور که گفتیم خواص عسل از دست می‌رود.
چند نکته مهم هنگام رس گیری عسل
- عسل را به آرامی حرارت دهید تا بتوانید حرارت آن را کنترل کنید و هر گاه احساس کردید دما زیاد شده است زیر گاز را خاموش کنید، و اجازه دهید عسل با همان حرارت ذوب شود.
- در حین گرم کردن عسل، آرام آن را هم بزنید تا بافت آن به صورت یک دست به مایع تبدیل شود و حرارت پخش شود.
- بارها و بارها عسل را حرارت ندهید. ممکن است حتی پس از حرارت دادن عسل باز هم عسل شکرک بزند. پس دقت داشته باشید که هر بار به مقداری که برای یک یا چند بار استفاده نیاز دارید عسل را حرارت دهید.
آیا می‌توان با عسل آشپزی کرد؟
بعضی از افراد علاقه دارند که از عسل برای پخت و پز و آشپزی استفاده کنند. در این باره نکته‌ای که باید به آن دقت داشته باشید این است که چون در این حالت دمای عسل به شدت بالا می‌رود. تقریبا تمامی خواص آن از بین می‌رود و تنها می‌توان از آن به عنوان یک شیرین کننده یا طعم دهنده استفاده کرد.
سلام وقت بخیر
مطلب بسیار جالب و مفیدی بود واقعا استفاده کردم . هم علمی بود هم به زبان ساده . دستتون درد نکنه واقعا
سلام
ی سوال دارم؛
من بمحض خوردن عسل حرارت ندیده چند گیاه، معدم شدیدا ترش کرد. طوریکه آب خوردم بهتر شد. دلیلش چیه؟
سلام وقت شما بخیر
بله گاهی پیش میاد که افراد با خوردن بعضی از انواع عسل خام دچار مشکلات گوارشی میشن. که میتونه دوتا علت داشته باشه. اولین موردش که شایع هم هست حساسیت خفیف به عسل خام هست چرا که داخل عسل خام علاوه بر عسل، مقادیری از گرده گل و بره موم نیز هست و میتونه باعث حساسیت و آلرژی بشه که در هر کسی عوارض متفاوته. گاهی ممکنه باعث حالت تهوع و سرگیجه بشه گاهی با سوزش معده همراه هست و …
علت دیگر اون میتونه به سوء جذب فروکتوز مربوط باشه که معمولا مشکلاتی مثل مشکل شما رو به وجود میاره. از اونجایی که روده توانایی کمی در جذب فروکتوز داره معمولا زمانی که غذایی با فروکتوز بالا مثل عسل مصرف میشه قادر به جذب اون نیست و ایجاد نفخ و مشکلات دیگه معده رو میکنه. البته اگر افراد سوء جذب فروکتوز هم داشته باشند که دیگه مشکل بیشتر میشه و مشکلات گوارشی بیشتر خودش رو نشون میده.
البته این مشکلات میتونه با تغییر دادن نوع عسلتون حل بشه