اگر چه میزان ویتامین های موجود در عسل طبیعی بسیار کم است اما تعداد زیاد این ویتامین ها در کنار کربوهیدراتها (قندها)، املاح معدنی و اسیدهای آلی مثل پرولین باعث نوعی هم افزایی شده که خواص ویژه عسل نیز از همین ویژگی حاصل میشود.
به طور کلی ویتامینهای موجود در عسل به مقدار گرده گلی بستگی دارد که توسط زنبور عسل به آن افزوده میشود. به همین دلیل است که عسل خام ( عسلی که حرارت ندیده باشد و تصفیه نشده باشد) از نظر ویتامین غنیتر است. چرا که تصفیهی عسل بخش زیادی از گرده موجود در عسل را از آن جدا میکند.
ویتامین های عسل و مقدار هر یک از آنها
همانطور که گفتیم ویتامین هایی که در عسل وجود دارد از تنوع نسبتا خوبی برخوردار هستند و همین عامل باعث شده است که اگر چه مقدار آنها بسیار کم باشد اما منبع ارزشمندی برای تامین ویتامین مورد نیاز بدن به صورت طبیعی باشد.
به طور خلاصه در منابع مختلف ۸ نوع ویتامین را برای عسل ذکر کرده اند: ویتامین K، ویتامین B1، ویتامین B2، ویتامین B3، ویتامین B5، ویتامین B6، ویتامین B9 و ویتامین C
در جدول زیر مقدار هر یک از این ویتامین ها در ۱۰۰ گرم عسل و میزان مجاز روزانه هر کدام از این ویتامین ها برای بدن انسان در سنین مختلف آورده شده است.
برای اینکه مقدار حدودی ۱۰۰ گرم عسل برای شما مشخص شود باید بدانید که هر قاشق غذاخوری عسل، حاوی ۲۱ گرم عسل است.
نوع ویتامین | مقدار در ۱۰۰ گرم | مصرف مجاز (۱-۴ ساله) | مصرف مجاز (۴-۱۵ ساله) | مصرف مجاز (۱۵ ساله به بالا) |
ویتامین K | ۰/۰۲۵ | ۱۵ | ۲۰- ۵۰ | ۶۰- ۷۰ |
ویتامین B1 | ۰/۰۲- ۰/۹ | ۰/۶ | ۰/۸- ۱/۴ | ۱- ۱/۳ |
ویتامین B2 | ۰/۰۱- ۰/۹ | ۰/۷ | ۰/۹- ۱/۶ | ۱/۲- ۱/۵ |
ویتامین B3 | ۰/۱- ۲/۷ | ۷ | ۱۰ – ۱۸ | ۱۳- ۱۷ |
ویتامین B5 | ۰/۰۲- ۱/۹ | ۴ | ۴- ۶ | ۶ |
ویتامین B6 | ۰/۰۱- ۰/۳۲ | ۰/۴ | ۰/۵- ۱/۴ | ۱/۲- ۱/۶ |
ویتامین B9 | ۰/۰۱- ۰/۷ | ۰/۲ | ۰/۳ | ۰/۴ |
ویتامین C | ۰/۱- ۲/۵ | ۶۰ | ۷۰- ۱۰۰ | ۱۰۰ |
نکته: ویتامینها به دو دسته تقسیم میشوند. ویتامینهای محلول در چربی و ویتامینهای محلول در آب
ویتامین های محلول در چربی
ویتامینهای محلول در چربی عبارتاند از ویتامین K، E، D و A. این ویتامینها در چربیهای ذخیره شده در بدن حل میشوند و زمانی که بدن به آنها نیاز داشته باشد آن را آزاد میکنند در نتیجه نیاز به مصرف روزانهی این ویتامینها نیست.
ویتامینهای محلول در آب
ویتامینهای محلول در آب عبارتاند از ویتامینهای گروه B و همچنین ویتامین C. این ویتامینها باید روزانه مصرف شوند چرا که بدن قادر به ذخیرهی آنها نیست و مصرف بیشتر از حد این ویتامینها هم خطرناک نیست چون به راحتی توسط بدن دفع میشوند.
از بین ویتامینهای موجود در عسل تنها ویتامین K است که محلول در چربی است و بقیه محلول در آب هستند.
ویتامین های عسل چه نقشی در بدن ایفا میکنند
برای بسیاری از ما این امر واضح است که اگر بتوانیم ویتامین های مورد نیاز بدن را از طریق مواد طبیعی تامین کنیم بسیار بهتر از این است که از قرصها و فرآوردههای شیمیایی استفاده کنیم و حتی پزشکان هم توصیه میکنند که تا حد امکان ویتامینهای مورد نیاز بدن را از طریق مواد طبیعی جذب کنید. در زیر شرح هر کدام از ویتامینهای موجود در عسل خواهیم پرداخت.
نکته: عسل به عنوان یک ماده غذایی مفید و مکمل باید برای تامین ویتامین استفاده شود چرا که همانطور که در جدول هم مشاهده میکنید مقدار ویتامین های موجود در عسل بسیار کم است و قطعا نمیتوانیم همه ویتامینهای مورد نیاز بدن در طول روز را از طریق عسل تامین کنیم. در نتیجه باید در کنار مواد دیگری که حاوی ویتامین هستند استفاده شود.
[مطلب مرتبط: حد مجاز مصرف روزانه عسل]
ویتامین K موجود در عسل
این ویتامین به اشکال ویتامین K1 و K2 در طبیعت یافت میشود. این ویتامین در چربی محلولاند و در برابر حرارت تا حدی ثابت اند ( یعنی اگر عسل حرارت داده شود تا حد کمی بر روی این ویتامین تاثیر میگذارد) اما در مقابل نور غیر ثابت است و ممکن است از بین برود ( به همین دلیل در نگهداری از عسل توصیه میشود که عسل مستقیم جلوی نور خورشید نباشد)
همچنین این ویتامین برای جذب شدن نیاز به صفرا دارد و معمولا در انسان بالغ به مقدار کافی از جسد میکروبها در روده تهیه میشود. کمبود این ویتامین اغلب ثانوی بوده و به واسطه نبود املاح صفراوی که برای جذبش لازمند به وجود میآید.
کمبود این ویتامین باعث خونریزی در گرما میشود در نتیجه نیاز به این ویتامین در گرما بیشتر میشود.
ویتامین B1 موجود در عسل
ویتامین B1 یا همان تیامین در گیاهان به شکل طبیعی یافت میشود و در بدن حیوانات به شکل ترکیبی است. این ویتامین در آب و الکل رقیق حل میشود اما در چربی نامحلول است. همانند ویتامین K محلول اسیدی این ویتامین هم در برابر حرات مقاوم است ( عسل یک مادهی اسیدی است).
این ویتامین در بدن حیوانات و انسان با میکروبهای عادی موجود در روده ساخته میشود و قسمت اعظم آن از راه خوراک وارد بدن میشود. این ویتامین در فعالیتهای آنزیمهای بدن مثل دیاستاز که به تجزیه قندها کمک میکند نقش مهمی دارد.
کمبود این ویتامین باعث کاهش اشتها، استفراغ، خستگی عمومی بدن، کم شدن فعالیت گوارش، کاهش اسید کلریدریک معده، یبوست، کمی وزن، کاستی رشد کودک، علائم عصبی در پاها، ضعف در ماهیچههای چهار سر ران و … میشود که تمام این حالت با تامین ویتامین B1 که یکی از راههای جذب آن از طریق عسل طبیعی است برطرف میگردد
عسل طبیعی اصل را با اطمینان از زنبوردار بخرید👇
ویتامین B2 موجود در عسل
ویتامین B2 یا همان ریبوفلاوین در طبیعت به شکل آزاد یافت میشود و به مقدار کم در آب و الکل حل میشود اما در چربیها غیر محلول است. مانند ویتامینهای قبلی در نوع اسیدش در برابر حرارت مقاوم است اما به نور بسیار حساس است.
کمبود این ویتامین جراحاتی در شیار بینی، لب، پلکها، گوشها، تورم خشک پوست، خارش مقعد، سوزش زبان و پا، تورم زبان ، ازدیاد حساسیت در پا و ساق پا، ضعف ماهیچهها، سرگیجه، لرز، قرمز شدن قرنیه و پوست باعث میشود.
که تمامی این علائم با تامین ویتامین B2 برطرف میشود.
همچنین در عسل ویتامینهای B3, B5, B6, B9 نیز وجود دارد که هر یک بخشی از کارکردهای بدن را به عهده دارد.
ویتامین C موجود در عسل
ویتامین C یا همان آسکوربیک اسید در طبیعت به دو شکل یافت میشود، که هر دو در آب محلول هستند و در برابر نور غیر ثابت هستند.
ویتامین C تا حدودی در بدن ذخیره میشود. بیشتر پستانداران ویتامین C میسازند اما خوکچهی هندی، میمون و انسان قادر به ساختن آن نیستند و باید آن را به نوعی تامین کنند.
احتیاج روزانه یک فرد بالغ به این ویتامین چیزی بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم است که وجود آن باعث استقامت بدن در برابر امراض عفونی میشود.
کمبود این ویتامین باعث خرابی لثهها، کم شدن استقامت مویرگها، کاهش استقامت بدن در برابر بیماریهای عفونی، دیر التیام یافتن زخمها، به تعویق افتادن ترمیم شکستگی استخوانها، خستگی و بیحالی عمومی، کم خونی، اختلال در رشد و استخوانی شدن غضروفها میشود.
همانطور که در ابتدای بحث گفت شد میزان ویتامین های موجود در عسل تا حد زیادی بستگی به مقدار گرده گل موجود در آن دارد به همین دلیل مانند سایر ویژگیهای عسل مقدار هر کدام از این ویتامینها بسته به منبع شهد و گلی که زنبور از آن تغذیه کرده است میتواند متفاوت باشد.
به عنوان مثال در عسل آویشن ( عسلی که در آن کندوها در منطقهای قرار داده میشوند که گیاه آویشن پوشش گیاهی غالب آن منطقه باشد) میزان ویتامین C بیشتر از سایر گیاهان است. در نتیجه این را باید در نظر داشته باشیم که میزان هر یک از این ویتامینها بسته به نوع عسل میتواند متفاوت باشد.
کتاب دایره المعارف عسل درمانی ایران تالیف احمد حاجی شریفی
کتاب عسل درمانی تالیف جمشید خدادادی